شفیع بهرامیان – دکترای علوم ارتباطات
اکنون و به مدد استفاده عموم مردم از تلفن‌های هوشمند، شاهد اطلاع‌رسانی عمومی یا به قولی شهروند روزنامه‌نگارانی هستیم که همواره و همه‌جا آماده، در حال خبرگیری، تصویربرداری و بازنشر حوادث و اتفاقات ریزودرشت محیط زندگی خویش‌اند.
در این میان روی سخن با کسانی است که خبر خودکشی افراد را می‌نویسند و یا به دیگران بازنشر می‌نمایند؛ وقتی خبر خودکشی یک فرد را منتشر می‌کنید، آیا می‌دانید شما می‌توانید باعث‌وبانی مرگ یک شخص دیگری باشید که در معرض خودکشی است؟
خودکشی پدیده‌ای جهانی و جزو ۱۰ عامل اصلی مرگ‌ومیر افراد است در این میان اما پژوهش‌های معتبر ثابت کرده است که چگونگی گزارش موارد خودکشی در رسانه‌های یک جامعه می‌تواند تأثیر زیادی در اقدام به خودکشی‌های تقلیدی بعدی افرادی بگذارد که به فکر خودکشی هستند.
برای کارشناسان بهداشت روان پوشیده نیست که قرار گرفتن در معرض خودکشی، چه به‌طور مستقیم یا از طریق رسانه و سرگرمی، ممکن است افراد را بیشتر به سمت خودکشی متوسل کند. این پدیده «سرایت خودکشی» نام دارد. این یک حالت ثابت‌شده علمی است.
برخی از شیوه‌های خاص روزنامه‌نگاری – مانند گنجاندن جزئیات زیادی درباره مرگ ناشی از خودکشی، یا زرق و برق‌آمیز کردن این حوادث – ممکن است سرایت خودکشی را بدتر کند.
نامناسب بودن گزارش‌های خبری یکی از عواملی است که می‌تواند مشوقی برای خودکشی شود، مسئولانه نوشتن گزارش‌های خبری در مورد آسیب‌های اجتماعی و خودکشی یک ضرورت است که صدها مقاله و مطالعه، تأثیر این گزارش‌های رسانه‌ای را در ازدیاد یا کاهش خودکشی ثابت کرده است.
این دلیل است که کارشناسان برجسته در پیشگیری از خودکشی، سازمان‌های بین‌المللی پیشگیری از خودکشی و بهداشت عمومی، مدارس روزنامه‌نگاری، سازمان‌های رسانه‌ای، روزنامه‌نگاران کلیدی و کارشناسان ایمنی اینترنت همگی گرد هم آمده‌اند تا توصیه‌هایی مبتنی بر تحقیق در مورد نحوه گزارش ایمن خودکشی ارائه دهند. دستورالعمل‌های پیشگیری از خودکشی به یک دلیل مهم ایجادشده است: «برای نجات جان انسان.»
در نوشتن خبر خودکشی سه گروه مهم باید لحاظ شوند که شامل افراد در معرض، افراد دارای سابقه و افرادی که در خانواده و اطرافیان یا گروه همسالانشان کسی خودکشی کرده، هستند. مخاطب رسانه‌ها در امر خودکشی فقط سیاست‌گذاران نیستند بلکه افرادی که در معرض خودکشی هستند یا خودکشی ناموفق داشته‌اند نیز باید در نگارش و تنظیم خبر و گزارش موردنظر دیده شوند.
در تنظیم خبرهای مربوط به خودکشی رعایت موارد زیر توسط رسانه‌ها و شهروندانی که آن خبر را در شبکه‌های اجتماعی بازنشر می‌کنند الزامی است:
۱- فقدان قهرمان‌سازی و یا توجیه خودکشی با ذکر دلایل و علت‌های آن
۲- اجتناب از انتشار جزئیات و روش خودکشی؛
۳- خودداری از انتشار عکس قربانی و یا محل و وسایل خودکشی؛
۴- اجتناب از آوردن دلایل ساده برای خودکشی (ساده‌سازی و تقلیل)؛
۵- عدم استفاده از کلیشه‌های مذهبی و فرهنگی؛
۶- اجتناب از تحسین فرد خودکشی کرده؛
۷- عدم سرزنش فرد خودکشی کرده؛
۸- ارتباط با کارشناسان بهداشتی برای تنظیم خبر خودکشی؛
۹- معرفی خدمات حمایتی و اضافه کردن لینک منابع حمایتگر از افراد آسیب‌دیده و توضیح راه دسترسی به آن‌ها؛
۱۰- انتشار عوامل خطر و علائم هشداردهنده؛
۱۱- عدم انتشار یادداشت‌های به‌جامانده از فرد خودکشی کننده؛
۱۲- توجه به انگ و رنجی که خانواده فرد خودکشی کننده با انتشار خبر متحمل می‌شود؛
۱۳- آموزش اقداماتی که مردم می‌توانند برای جلوگیری از خودکشی دیگران انجام دهند؛
۱۴- برجسته کردن داده‌های مربوط به موارد پیشگیری از خودکشی و شاخص‌هایی مانند کمک، امید، بهبودی و نجات؛
۱۵- معرفی و پیشنهاد درمان‌های مؤثر برای مخاطبان احتمالی در معرض آسیب خودکشی و
۱۶- برجسته کردن اقدامات مهم، راه‌حل‌ها و نشان دادن موفقیت‌های افرادی که از آسیب خودکشی نجات‌یافته‌اند.
۱۷- هنگام گزارش دهی در مورد روش‌های جدید خودکشی باید دقت ویژه‌ای داشت.
۱۸-واقعیت مرگ کسی خصوصی نیست. مرگ‌ومیر بر جوامع و همچنین افراد تأثیر می‌گذارد و موضوعی قانونی برای گزارش است.
رعایت موارد فوق شاید بتواند مانعی برای تکرار خودکشی‌های بعدی کسانی باشد که مخاطب اخبار خودکشی هستند.
- این متن توسط شفیع بهرامیان گردآوری و تنظیم شده است.